Współautorstwo – czy wszyscy jesteśmy współtwórcami?

Kolejnym ciekawym, w branży modowej, zagadnieniem prawa autorskiego jest współautorstwo. W niniejszym wpisie przybliżamy czym ono jest. Zgodnie z art. 8 ust. 1 pr. aut.: „Prawo autorskie przysługuje twórcy, o ile ustawa nie stanowi inaczej.” Z powyższego wynika zasada, zgodnie z którą prawa autorskie powstają w sposób pierwotny na rzecz twórcy. Wyjątki od tej zasady mogą wprowadzać przepisy szczególne. Twórcą może być jedynie osoba fizyczna.

Utwór może być wynikiem pracy jednej osoby lub większej ich liczby, w takim przypadku może pojawić się współautorstwo.  Współautorstwo normuje art. 9 pr. aut.:

Art.9 pr.aut.

1. Współtwórcom przysługuje prawo autorskie wspólnie. Domniemywa się, że wielkości udziałów są równe. Każdy ze współtwórców może żądać określenia wielkości udziałów przez sąd, na podstawie wkładów pracy twórczej.
2. Każdy ze współtwórców może wykonywać prawo autorskie do swojej części utworu mającej samodzielne znaczenie, bez uszczerbku dla praw pozostałych współtwórców.
3. Do wykonywania prawa autorskiego do całości utworu potrzebna jest zgoda wszystkich współtwórców. W przypadku braku takiej zgody każdy ze współtwórców może żądać rozstrzygnięcia przez sąd, który orzeka uwzględniając interesy wszystkich współtwórców.
4. Każdy ze współtwórców może dochodzić roszczeń z tytułu naruszenia prawa autorskiego do całości utworu. Uzyskane świadczenie przypada wszystkim współtwórcom, stosownie do wielkości ich udziałów.
5. Do autorskich praw majątkowych przysługujących współtwórcom stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego o współwłasności w częściach ułamkowych.

W ramach utworów współautorskich rozróżniamy: współautorskie dzieła nierozłączne, tj. takie, przy których nie występują wyodrębnialne i nadające się do samodzielnej eksploatacji wkłady poszczególnych twórców, jak i dzieła rozłączne, tj. takie, w których pochodzące od poszczególnych współtwórców części mają samodzielne znaczenie.

Współautorstwo – kiedy mamy z nim do czynienia?

Bardzo istotne jest to, że o tym, kto jest współtwórcą utworu, rozstrzyga stan faktyczny a nie samo brzmienie umowy. Ponadto, „z dziełem współautorskim – zarówno nierozłącznym, jak i rozłącznym – mamy do czynienia tylko w przypadku istnienia woli autorów zespolenia ich wysiłków i wkładów twórczych dla osiągnięcia zamierzonego celu” [Komentarz do art. 9 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, pod redakcją J. Barty i R. Markiewicza].

Które prawa są wspólne?

Gwoli przypomnienia – na gruncie ustawy z dnia 4 lutego 1994r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, twórcy utworu przysługują prawa dwojakiego rodzaju, tj. majątkowe oraz osobiste.

Kwestię autorskich praw majątkowych reguluje art. 17 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, zgodnie z którym „jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, twórcy przysługuje wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu”. Artykuł 41 ustawy o pr. aut. ustanawia zasadę przenoszalności autorskich praw majątkowych.

Osobiste prawa autorskie są natomiast wyrazem więzi łączącej twórcę z dziełem, a art. 16 pr. aut. przesądza o tym, iż prawa autorskie osobiste nie podlegają zrzeczeniu się lub zbyciu. Ponadto przepis ten wymienia przykładowo dobra chronione. Są nimi prawa do: autorstwa dzieła, oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo, nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania, decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności,nadzoru nad sposobem korzystania z utworu.

Doktryna stoi na stanowisku, że twórca względem określonego podmiotu może zobowiązać się do niewykonywania określonych praw osobistych.

W przypadku utworów współautorskich na rzecz współtwórców powstaje wspólne autorskie prawo majątkowe. Wspólność ta dotyczy jedynie autorskich praw majątkowych. Brak wspólności autorskich praw osobistych wynika przede wszystkim z charakteru tych praw. Treść i charakter autorskich praw osobistych normuje powołany powyżej art. 16 pr. aut., zgodnie z którym „Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, autorskie prawa osobiste chronią nieograniczoną w czasie i niepodlegającą zrzeczeniu się lub zbyciu więź twórcy z utworem, a w szczególności prawo do […]”

Autorskie prawa osobiste chronią zatem, jak wskazywano powyżej,  więź twórcy z utworem i są tak ściśle związane z jego osobą, że nie może on się ich ani zrzec ani zbyć.

„W przypadku współautorstwa nie powstaje wspólność autorskich dóbr i praw osobistych. Każdy ze współtwórców korzysta z ochrony niezależnych, „własnych” poszczególnych autorskich dóbr osobistych. W przypadku konfliktu pomiędzy współautorami w sferze wykonywania autorskich praw osobistych (spory powstają przede wszystkim w sferze wykonywania prawa do decydowania o publikacji i prawa do integralności) brak podstaw, by stosować w drodze analogii przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych.” [Patrz. komentarz do art. 16, Prawo Autorskie i prawa pokrewne. Komentarz, pod redakcją Janusza Barty i Ryszarda Markiewicza, wydanie 5 Warszawa 2011, Lex a Wolters Kluwer business, str. 168].