Współautorstwo – czy wszyscy jesteśmy współtwórcami?
Kolejnym ciekawym, w branży modowej, zagadnieniem prawa autorskiego jest współautorstwo. W niniejszym wpisie przybliżamy czym ono jest. Zgodnie z art. 8 ust. 1 pr. aut.: „Prawo autorskie przysługuje twórcy, o ile ustawa nie stanowi inaczej.” Z powyższego wynika zasada, zgodnie z którą prawa autorskie powstają w sposób pierwotny na rzecz twórcy. Wyjątki od tej zasady mogą wprowadzać przepisy szczególne. Twórcą może być jedynie osoba fizyczna.
Utwór może być wynikiem pracy jednej osoby lub większej ich liczby, w takim przypadku może pojawić się współautorstwo. Współautorstwo normuje art. 9 pr. aut.:
Art.9 pr.aut.
- Współtwórcom przysługuje prawo autorskie wspólnie. Domniemywa się, że wielkości udziałów są równe. Każdy ze współtwórców może żądać określenia wielkości udziałów przez sąd, na podstawie wkładów pracy twórczej.
- Każdy ze współtwórców może wykonywać prawo autorskie do swojej części utworu mającej samodzielne znaczenie, bez uszczerbku dla praw pozostałych współtwórców.
- Do wykonywania prawa autorskiego do całości utworu potrzebna jest zgoda wszystkich współtwórców. W przypadku braku takiej zgody każdy ze współtwórców może żądać rozstrzygnięcia przez sąd, który orzeka uwzględniając interesy wszystkich współtwórców.
- Każdy ze współtwórców może dochodzić roszczeń z tytułu naruszenia prawa autorskiego do całości utworu. Uzyskane świadczenie przypada wszystkim współtwórcom, stosownie do wielkości ich udziałów.
- Do autorskich praw majątkowych przysługujących współtwórcom stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego o współwłasności w częściach ułamkowych.
W ramach utworów współautorskich rozróżniamy: współautorskie dzieła nierozłączne, tj. takie, przy których nie występują wyodrębnialne i nadające się do samodzielnej eksploatacji wkłady poszczególnych twórców, jak i dzieła rozłączne, tj. takie, w których pochodzące od poszczególnych współtwórców części mają samodzielne znaczenie.
Współautorstwo – kiedy mamy z nim do czynienia?
Bardzo istotne jest to, że o tym, kto jest współtwórcą utworu, rozstrzyga stan faktyczny a nie samo brzmienie umowy. Ponadto, „z dziełem współautorskim – zarówno nierozłącznym, jak i rozłącznym – mamy do czynienia tylko w przypadku istnienia woli autorów zespolenia ich wysiłków i wkładów twórczych dla osiągnięcia zamierzonego celu” [Komentarz do art. 9 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, pod redakcją J. Barty i R. Markiewicza].
Które prawa są wspólne?
Gwoli przypomnienia – na gruncie ustawy z dnia 4 lutego 1994r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, twórcy utworu przysługują prawa dwojakiego rodzaju, tj. majątkowe oraz osobiste.
Kwestię autorskich praw majątkowych reguluje art. 17 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, zgodnie z którym „jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, twórcy przysługuje wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu”. Artykuł 41 ustawy o pr. aut. ustanawia zasadę przenoszalności autorskich praw majątkowych.
Osobiste prawa autorskie są natomiast wyrazem więzi łączącej twórcę z dziełem, a art. 16 pr. aut. przesądza o tym, iż prawa autorskie osobiste nie podlegają zrzeczeniu się lub zbyciu. Ponadto przepis ten wymienia przykładowo dobra chronione. Są nimi prawa do: autorstwa dzieła, oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo, nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania, decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności,nadzoru nad sposobem korzystania z utworu.
Doktryna stoi na stanowisku, że twórca względem określonego podmiotu może zobowiązać się do niewykonywania określonych praw osobistych.
W przypadku utworów współautorskich na rzecz współtwórców powstaje wspólne autorskie prawo majątkowe. Wspólność ta dotyczy jedynie autorskich praw majątkowych. Brak wspólności autorskich praw osobistych wynika przede wszystkim z charakteru tych praw. Treść i charakter autorskich praw osobistych normuje powołany powyżej art. 16 pr. aut., zgodnie z którym „Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, autorskie prawa osobiste chronią nieograniczoną w czasie i niepodlegającą zrzeczeniu się lub zbyciu więź twórcy z utworem, a w szczególności prawo do […]”
Autorskie prawa osobiste chronią zatem, jak wskazywano powyżej, więź twórcy z utworem i są tak ściśle związane z jego osobą, że nie może on się ich ani zrzec ani zbyć.
„W przypadku współautorstwa nie powstaje wspólność autorskich dóbr i praw osobistych. Każdy ze współtwórców korzysta z ochrony niezależnych, „własnych” poszczególnych autorskich dóbr osobistych. W przypadku konfliktu pomiędzy współautorami w sferze wykonywania autorskich praw osobistych (spory powstają przede wszystkim w sferze wykonywania prawa do decydowania o publikacji i prawa do integralności) brak podstaw, by stosować w drodze analogii przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych.” [Patrz. komentarz do art. 16, Prawo Autorskie i prawa pokrewne. Komentarz, pod redakcją Janusza Barty i Ryszarda Markiewicza, wydanie 5 Warszawa 2011, Lex a Wolters Kluwer business, str. 168].